Krtań (łac. larynx) stanowi górny odcinek dolnych dróg oddechowych o długości około 4-6 cm, wykształcony w narząd głosowy.
Lokalizacja krtani
Krtań jest nieparzystym narządem umiejscowionym symetrycznie – zajmuje środkową i przednią część szyi. Ma kształt trójkątnej piramidy, której podstawa kieruje się ku górze, a wierzchołek ku dołowi.
Położenie krtani w stosunku do kręgosłupa jest zmienne. U dorosłego mężczyzny w pozycji pionowej odpowiada przeważnie czterem ostatnim kręgom szyjnym, natomiast u kobiet to położenie jest nieco wyższe.
Od góry otwór krtani wiedzie do gardła, u dołu zaś przechodzi w tchawicę. Krtań jest położona poniżej nasady języka i kości gnykowej, z którymi połączona jest aparatem więzadłowym i mięśniowym.
Zobacz również: Mięśnie szyi – podział.
Krtań – budowa anatomiczna
Szkielet krtani jest utworzony przez 3 chrząstki nieparzyste:
- tarczowatą;
- pierścieniowatą;
- nagłośniową.
Oraz 3 chrząstki parzyste:
- nalewkowate;
- różkowate;
- klinowate.
Szczególnie istotna jest chrząstka tarczowata, gdyż jest ona największa i stanowi płytkę ochronną aparatu głosowego oraz drogi powietrza. Ze względu na to, że cała chrząstka jest pochylona nieco do przodu, kąt chrząstki, a zwłaszcza jej wcięcie górne, u mężczyzn wyraźnie zaznacza się pod skórą szyi, tworząc wyniosłość krtaniową zwaną jabłkiem Adama. U kobiet wyniosłość ta występuje jedynie nieznacznie.
Oprócz nich występują także małe, dodatkowe chrząstki zwane trzeszczkowatymi.
Połączenia chrząstek krtani występują w różnej postaci. Są to albo połączenia ścisłe lub stawowe albo połączenia błoniaste i więzadłowe położone między chrząstkami, a tworami sąsiednimi lub też położone wewnątrz krtani.
Omawiając budowę anatomiczną krtani należy opisać także fałdy głosowe, zwane potocznie strunami głosowymi. Graniczą one bezpośrednio ze szparą głośni i mają to samo umocowanie co więzadła głosowe. Ograniczają szparę głośni.
Powierzchnie przednio-boczne są częściowo przykryte płatami bocznymi gruczołu tarczowego i mięśniami podgnykowymi oraz mięśniem zwieraczem dolnym gardła. Powierzchnia tylna graniczy z częścią krtaniową gardła, którego ściana przednia jest jednocześnie ścianą tylną krtani. Wzdłuż brzegów tylnych krtani biegną wielkie naczynia szyi i nerw błędny.
Za co odpowiada krtań?
Główną czynnością krtani jest wytwarzanie głosu, a także udział w zmianie barwy dźwięki, siły głosy czy wysokości dźwięki. Drugą funkcją tej struktury jest natomiast ochrona drogi powietrza.
Wytwarzanie głosu
Podczas wytwarzania głosu wargi głosowe drgają w kierunku mniej więcej poprzecznym w stosunku do siebie, rozwierają się oraz zwierają i okresowo przerywają wydechowy prąd powietrza. To właśnie drganie fal powietrznych wywołuje dźwięk.
Wysokość dźwięku zależy od napięcia, długości i grubości warg głosowych, a tym samym i więzadeł głosowych. Krtań dziecięca i kobieca wytwarza dźwięki wyższe niż krtań męska, ponieważ posiada krótsze wargi głosowe.
Z kolei siła głosu zależy od energii prądu powietrza i od amplitudy drgań warg głosowych. Przy bezdźwięcznym szeptaniu aparat głosowy krtani jest nieczynny. Przy silniejszych dźwiękach fałdy głosowe zbliżają się do siebie, a przy małym ciśnieniu powietrza i słabych dźwiękach – bardziej się rozchylają.
Ochrona dróg oddechowych
Polega ona na odruchowym zamykaniu wejścia krtani w chwili grożącego niebezpieczeństwa. Ta czynność ochronna stała się niezbędna z chwilą, gdy krtań w związku z pionizacją ciała u człowieka przesunęła się niżej.
Jest to nowa zdobycz występująca tylko u człowieka w postaci delikatnych pasm mięśniowych, które odszczepiły się od starej mięśniówki zwieracza wewnętrznego i zdobyły przyczep do nagłośni.
Są to parzyste mięśnie biorące udział w czynności zwierania wejścia do krtani, a mianowicie mięśnie:
- tarczowo-nagłośniowe;
- nalewkowo-nagłośniowe;
- pojedynczy pierścienno-nagłośniowy.
Aparat ochronny zaczyna funkcjonować dopiero wtedy, gdy ciała obce dotykają wejścia do krtani, które jest bardzo wrażliwe.
Polecane produkty:
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom 2, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.