Różnego rodzaju metody terapii manualnej mają na celu łagodzenie bólu. Często wykorzystywaną techniką o tym działaniu jest przerywana (pulsacyjna) trakcja, którą wykonuje się w aktualnej pozycji spoczynkowej. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje bólu: ostry i przewlekły. W zależności od tego fizjoterapeuta jest w stanie dobrać jak najlepszą i najbezpieczniejszą metodę leczenia.
Podstawy leczenia bólu
Możliwości łagodzenia bólu są różne. Uznaje się, że może to mieć charakter zwykłego działania przeciwbólowego (oddziaływanie na skutek), jak i likwidowania przyczyny. W fizjoterapii zwykle celem jest wpływanie na wszystkie ogniwa łańcucha przyczynowo-skutkowego, najważniejsze jest jednak eliminowanie przyczyny bólu.
Z punktu widzenia potrzeb i możliwości fizjoterapii dość ważna jest klasyfikacja Steidlera rozróżniająca ból spontaniczny, wywołany uciskiem, ruchem czy z przeciążenia. Takie postrzeganie objawów bólowych może mieć znaczenie dla programowania poczynań profilaktycznych jak i leczniczych.
Łagodzenie bólu – metody terapii manualnej
Szereg metod terapii manualnej powstało celem łagodzenia objawów bólowych (przede wszystkim kręgosłupa). Do najpopularniejszych sposobów zalicza się metody:
- J. Cyriax – celem terapii jest przywrócenie prawidłowej i bezbolesnej ruchomości stawowej w pełnym zakresie. Można tu odnaleźć zarówno elementy bezpośrednich działań przeciwbólowych (np. masaż poprzeczny miejsc bólowych), jak i te ukierunkowane na przyczynę dolegliwości (trakcje i manipulacje);
- J. Menella – nie zawiera specjalnego działania przeciwbólowego, jednakże koncentruje się na jego przyczynie. To znaczy na pochodzeniu zaburzeń funkcji stawowych, spowodowanych subklinicznymi podwichnięciami lub zablokowaniami. W metodzie tej postępowanie terapeutyczne nakierunkowano na likwidację dwóch powyższych patologicznych mechanizmów. Służą temu techniki trakcji i przesunięć powierzchni stawowych;
- OMT Kaltenborna-Evjenth’a – znajduje zastosowanie w leczeniu dysfunkcji o charakterze somatycznym (dolegliwości bólowe, hipo- i hipermobilność stawów, zmiany tkankowe). Zaletą metody jest kompleksowe podejście do problemu. Obejmuje środki dające bezpośredni efekt przeciwbólowy, a także elementy działań podtrzymujących i zapobiegawczych;
- G. Maitlanda – ukierunkowana na likwidację bólu, ograniczenia ruchomości czy napięcia mięśniowego. Ocenie poddaje się nie tylko struktury obszaru bólowego, ale i te, z których może być on rzutowany (ból promieniujący, przeniesiony lub punkty spustowe). Ruch mobilizacyjny kończony jest zwykle tuż przed granicą bólu, a wyższe stopnie mobilizacji wprowadza się stopniowo;
- R. McKenziego – stanowi pewnego rodzaju łącznik między kinezyterapią, terapią manualną, a pewnymi działaniami profilaktycznymi. Stosuje się w niej ruchy w pewien sposób odwracające mechanizm wywołujący dolegliwości bólowe. Istotne jest, aby tego rodzaju terapii towarzyszył fenomen centralizacji, czyli stopniowe i dośrodkowe przemieszczanie się dolegliwości bólowych;
- D. Butlera – ma zastosowanie, gdy przyczyną dysfunkcji są zaburzenia zdolności poślizgowych struktur łącznotkankowych układu nerwowego. Jej celem jest poprawa zdolności poślizgowych pni nerwów obwodowych względem otaczających je tkanek. Metodę uzupełniają klasyczne techniki mobilizacji stawów i tkanek miękkich mających na celu m.in. uwalnianie patologicznych zrostów;
- B. Mulligana – zwana metodą mobilizacji przez ruch. Najistotniejszym elementem jest określenie kierunku ruchu bolesnego, duże znaczenie ma jednak także plastrowanie stawu w pozycji skorygowanej.
Zobacz również: Przepuklina kręgosłupa – rehabilitacja.
Sposób działania przeciwbólowego wymienionych metod
J. Cyriax
- działanie na punkty spustowe;
- czynniki fizyczne połączone z rozciąganiem mięśni;
- poprawa ruchomości międzytkankowej, przywracanie sprężystości skóry;
- zwiększanie rozluźnienia mięśni;
- eksteroceptywne blokowanie doznań bólowych powstałych w trakcie rozciągania mięśni.
J. Menell
- techniki trakcji i przesunięć powierzchni stawowych ukierunkowane na subkliniczne podwichnięcie i zablokowanie stawów.
Kaltenborn-Evjeth
- wykorzystanie dodatkowo środków wywołujących bezpośredni efekt przeciwbólowy;
- mobilizacje tkanek miękkich, stawów i tkanki nerwowej;
- ograniczenie hipermobilności w wybranych przypadkach;
- ćwiczenia podtrzymujące uzyskany efekt.
G. Maitland
- bezbolesne techniki mobilizacyjne wykonywane pod kontrolą pacjenta, dostosowane do ograniczenia ruchomości i zmian napięcia mięśniowego.
R. Mc Kenzie
- terapia antagonistyczna w stosunku do czynnika wywołującego dysfunkcję, oparta na ruchach odwracających mechanizm wywołujący dolegliwości bólowe.
D. Butler
- neuromobilizacje poprawiające zdolności poślizgowe struktur łącznotkankowych układu nerwowego;
- klasyczne techniki mobilizacyjne stawów znajdujących się w okolicy struktur nerwowych poddawanych terapii.
B. Mulligan
- mobilizacje stosowane dla torowania ruchu niebolesnego;
- plastrowanie stawu.
Podsumowanie
W odróżnieniu do środków fizykalnych, metody terapii manualnej cechuje podejście funkcjonalne, ukierunkowane na likwidację przyczyn dolegliwości bólowych. W tym przypadku trudno jest o uniwersalne podejście do metod, w kontekście licznych i nie zawsze wykrywalnych przyczyn bólu.
Właśnie dlatego autorzy prezentują sposoby wnikliwej oceny stanu pacjenta i do jej wyników dobierają terapię. Nie można również mówić o wyższości jednej metody nad drugą, ponieważ charakteryzuje je różne podejście funkcjonalne.
Polecane produkty:
Bibliografia
- Kaltenborn F., Manualne mobilizacje stawów kończyn, Wydawnictwo Comer, Toruń 1996.
- Nowotny J., Podstawy fizjoterapii, Tom III, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2005.